Çalışanlar İçin Asgari Ücret Kararı

2023 yılı asgari ücret için ilk toplantı 7 Aralık'ta, ikinci toplantı ise 14 Aralık'ta yapıldı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nda yürütülen çalışmaların sonuçları merakla beklenirken, süreç ve asgari ücretin nasıl belirlendiği tüm vatandaşların kafasında soru işaretleri oluşturdu. 7 milyona yakın çalışanı ilgilendiren asgari ücret merak ediliyor...

Asgari Ücret Nedir?

İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir.

Asgari ücret ilk olarak 1890'da Avustralya ve Yeni Zelanda'da uygulanmaya başlandı. 1900'lerin başından itibaren Avrupa'ya yayıldı. Sonraki dönemde tüm dünyada emeği koruyan bir standarda dönüştü. Türkiye'de asgari ücret 1936 tarihli İş Kanunu'nda çıkarılmışsa da 1951 yılına kadar uygulanmadı. 1951-1967 yılları arasında yerel komisyonlar tarafından belirlendi. Bugün geçerli olan Asgari Ücret Tespit Komisyonu 1967 yılından sonra uygulamaya konulmuştur.

Bu dönemde 1969, 1972 ve 1973 yıllarında bölgesel asgari ücret belirlenmiştir. 1974 yılından itibaren ise ulusal düzeyde asgari ücret sanayi ve tarım sektörü olarak Komisyon aracılığıyla belirlenmektedir. 1989 yılı itibariyle tarım-sanayi ayrımı kaldırılmış ve tek bir asgari ücret uygulamasına geçilmiştir.

Güncel asgari ücret ne kadar ve kimleri ilgilendiriyor?

Asgari ücret bir işçi için aylık brüt 6 bin 471 lira, vergi ve kesintiler düşüldüğünde net 35 kuruş 5 bin 500 lira. Asgari ücretin işverene toplam maliyeti bir işçi için 7 bin 603 lira 43 kuruş. Bunun 6 bin 471 lirası brüt asgari ücret, 1003 lirası 1 kuruş sosyal güvenlik primi, 129 lirası 42 kuruş işveren işsizlik sigortası primi.

2022 asgari ücret ile tüm ücretlerin asgari ücrete eşit olan kısmı gelir vergisinden muaf tutuldu.

Resmi rakamlara göre 16 milyon 687 bin çalışanın yüzde 38'i yani yaklaşık 6 milyon 300 bini asgari ücretle çalışıyor. Asgari ücretin (mahalle) biraz üzerinde kazananlar düşünüldüğünde bu sayının 7 milyonu geçtiği tahmin ediliyor. Asgari ücretteki artış, toplu iş sözleşmesi uygulanan işyerlerinde ücretler başta olmak üzere tüm ücretleri artırıcı etki yapıyor. Asgari ücret, bu ücretle geçimini sağlayan çalışanları doğrudan etkilemekle birlikte, yasal mevzuattaki birçok düzenlemede bir kriter olarak kabul edilmesi açısından da toplumun büyük bir bölümünü ilgilendirmektedir. Asgari ücret rakamı; İşsizlik ödeneğinden kıdem tazminatına, GSS primlerinden askerlik ve doğum borcuna, isteğe bağlı sigorta primlerinden staj ücretlerine, asgari ücretlilerin rapor ücretlerine kadar birçok kalemi etkiliyor.

Asgari ücret nasıl belirlenir?

İşçi, işveren ve devletten beş temsilcinin yer aldığı 15 kişiden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu asgari ücreti belirliyor. Komisyon, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından toplantıya çağrılır ve yeni asgari ücretin belirlenmesi çalışmaları kapsamında gelenek esasına göre Aralık ayında dört kez toplanır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen üyelerden birinin başkanlığında oluşturulan komisyon, en az 10 üyenin katılımı ile toplanır ve oy çokluğu ile karar verir. Oyların eşitliği halinde Komisyon Başkanının bulunduğu tarafın çoğunluğa sahip olduğu kabul edilir.

İşçiler ve işverenler ne istiyor?

Asgari Ücret Tespit Komisyonunda işçi tarafını en çok üyeye sahip işçi konfederasyonu olması nedeniyle TÜRK-İŞ, işveren tarafını ise Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) temsil etmektedir. TÜRK-İŞ, öncelikle, zam pazarlığının Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması'nın Kasım ayı açlık sınırı verisi olan 7 bin 785 lira üzerinden başlamasını istiyor. Aynı zamanda refah payını ve satın alma gücünün enflasyona karşı korunmasını talep eder. Bu sayısal talebe ek olarak gelir vergisi dilimlerinin çalışanlar lehine düzenlenmesi ve sendikalaşma önündeki engellerin kaldırılması da TÜRK-İŞ'in masaya getirdiği konular arasında yer alıyor.

TİSK ise asgari ücret konusunda bir rakam paylaşmasa da işçi ve işverenin dikkate alındığı dengeli bir asgari ücretten yana. Yeni asgari ücret rakamında istihdamın korunması, yeni istihdam yaratılması ve işletmelerin rekabet gücünün dikkate alınmasını isteyen TİSK, asgari ücret işveren desteğinin 2023 yılında da devam etmesini talep ediyor.

Görüşmeler kapsamında ikinci toplantı 14 Aralık'ta yine Bakanlığın ev sahipliğinde gerçekleştirildi. Basına kapalı olarak yaklaşık 2,5 saat süren bu toplantıda Hazine, Maliye ve Ticaret bakanlıkları ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) temsilcileri ekonomik verilere ilişkin sunumlar yaptı. Görüşmelerin en kritik üçüncü toplantısı 20 Aralık Salı günü Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nda yapılacak. Bu görüşmede taraflarca açıklanacak ilk rakamlar masaya yatırılacak. Üçüncü toplantının ardından en kısa sürede dördüncü toplantının yapılması ve 2023 yılı için geçerli olacak asgari ücret rakamının önümüzdeki hafta içinde belirlenmesi bekleniyor.